Όσο περνάει ο καιρός, τόσο περισσότερη βάση αποκτά το αφήγημα της άρνησης των νεκρών του Πολυτεχνείου. «Δεν υπάρχουν», πρωτάκουσα εκεί γύρω στο ενενήντα να λένε, και η αλήθεια είναι πως ξαφνιάστηκα, γιατί όσο ήμουν πιτσιρικάς νόμιζα ότι οι νεκροί ήταν μέσα στο πολυτεχνείο (χωρίς κανείς να μου έχει πει ξεκάθαρα κάτι τέτοιο) και έτσι νόμιζα ότι υπήρχε πράγματι ένα ψέμα άξιο έρευνας.

Μετά βέβαια μεγάλωσα λιγουλάκι (θέλω να πιστεύω) και έτσι δεν ετίθετο πια θέμα. Μέσα ή έξω, οι νεκροί του πολυτεχνείου υπάρχουν, είναι καταγεγραμμένοι, και ιστορικά θεμελιωμένοι.

Όσο περνούσε ο καιρός όμως, τόσο και μεγαλώνει το κίνημα της αμφισβήτησης. Και, όσο με αφορά, το ερώτημα ήταν συνεχές: γιατί κάποιος να αρνείται το προφανές; Τι νόημα έχει, πχ, να λες «το Άουσβιτς ήταν ένα ψέμα» ή «το πολυτεχνείο δεν είχε νεκρούς»; Τι κερδίζει κανείς;

Η γνώμη μου είναι πως η ιστορία πεθαίνει.

Οι άνθρωποι που βασανίστηκαν, αυτοί που έχασαν τα παιδιά τους, εκείνοι που σημαδεύτηκαν από την αγριότητα της Χούντας, σιγά-σιγά πεθαίνουν. Η φωνή τους δεν έχει πια θέση στην αφήγηση. Οτιδήποτε και αν ειπωθεί τώρα για τον πατέρα του Κομνηνού, για την μητέρα του Μυρογιάννη, τον ταγματάρχη Μουστακλή – οι άνθρωποι αυτοί πέθαναν, δεν έχουν αντίλογο. Όσο περνάει ο καιρός, αυτές οι φωνές μας δοκιμάζουν – και βλέπουν τι απαντούν όσοι, ακόμα, μπορούν. Προετοιμάζουν τις άμυνές τους, και όταν και αυτοί πλέον πεθάνουν, δεν θα μείνει κανείς να τους απαντήσει πια.

Αυτό, φυσικά, δεν μπορεί να λειτουργήσει εναντίον της έρευνας. Ο χρόνος εκτός από το να μας κάνει να ξεχνάμε, μας βοηθά να αποστασιοποιούμαστε. Πράγματα που τα βλέπαμε τότε με ένα συναισθηματικό πρίσμα, στην όποια αποτίμηση της κατάστασης μπορούμε τώρα να τα δούμε πιο καθαρά, με ευρύτερο πεδίο. Όσο δεν χρησιμοποιείται η έρευνα ως βάση άρνησης της βασικής δομής, είναι προφανώς χρήσιμη και καλοδεχούμενη.

Όμως, οι αρνητές δεν λένε αυτό. Το «δεν υπήρχαν νεκροί στο πολυτεχνείο» δεν έχει να κάνει με την γεωγραφική απόσταση των νεκρών από το κέντρο των εξελίξεων της υπόθεσης πολυτεχνείο, αλλά με την άρνησης μίας συγκεκριμένης αποτρόπαιης διαδικασίας: «Η χούντα είχε καλύτερη οικονομία από ότι τώρα, έφτιαξε δρόμους, κοιμόμασταν με τα παράθυρα ανοικτά, δεν βασανίστηκε κανείς». Μικρές επιθέσεις στο συνολικό αφήγημα της ιστορίας, για να καταλήξουμε σε μία μεγάλη που οι ακροδεξιοί την λένε ανοικτά, οι υπόλοιποι την εξάγουν ως συμπέρασμα:

«Α, ρε, Παπαδόπουλος που μας χρειάζεται»

Φυσικά, όπως είναι απολύτως λογικό, οι «μια χούντα χρειαζόμαστε» δεν μιλούν για μία χούντα αριστερή πχ. Αυτή είναι αποτρόπαιη, εκτός κάθε λογικής. Η «Χούντα που χρειαζόμαστε» πρέπει να είναι η δική μας Χούντα, αυτή που πιστεύει αυτά που θέλουμε εμείς, αυτή που δεν θα πειράξει εμάς, εκείνη που θα κάνει εμάς να νιώθουμε πιο ισχυροί:

Δεν είναι περίεργο που κατ’ εμέ οι άνθρωποι που την επιθυμούν, είναι και οι άνθρωποι που εκδηλώνουν αντίστοιχες τάσεις ρατσισμού, φυλετισμού, διαχωρισμού: «Εμείς οι καλοί, οι άλλοι οι κακοί, και πρέπει εμείς να είμαστε πιο ισχυροί από τους άλλους, αλλιώς θα μας φάνε». Όσοι είναι διαφορετικής φυλής, θρησκείας, πατρίδας, σεξουαλικού προσανατολισμού, ακόμα και οικονομικών δυνατοτήτων ή κομματικών πεποιθήσεων – είναι «οι άλλοι», οι κακοί. «Εμείς» είμαστε συνήθως οι καλοί. Όσο πιο δικαιολογημένη είναι η εξόντωσή τους – ακόμα και η φυσική – τόσο πιο ακραία νοείται αυτή η θέση.

~

Όλα αυτά είναι προφανή, δεν παραθέτω μία πρωτάκουστη αλήθεια. Περισσότερο θέλω να τονίσω την ανάγκη να μην ξεχνάμε, και κυρίως να μην θεωρούμε καθόλου δεδομένη την καθολική αποδοχή ως ιστορική αλήθεια τέτοιων γεγονότων. Αφορμή εν μέρει γι’ αυτό το σκεπτικό, στάθηκε το φαινομενικά άσχετο άρθρο του Ιάκωβου-Αντώνιου Αρμάου για το news247.gr την ελληνική έκδοση της Huffington Post.

Σ’ αυτό, ο αρθρογράφος καταδικάζει μεν απερίφραστα την επίθεση στον Θανάση Αντετοκούνμπο από τον Τσουκαλά, αλλά, ο επιφανής Γιάννης θα έπρεπε να μην αντιδράσει καθώς η ζημιά είναι δυσανάλογη της βαρύτητας της πράξης του ή ακόμα και της βαρύτητας της θέσης του ίδιου του παρουσιαστή.

Θα έπρεπε να είναι πιο ώριμος ο Γιάννης Αντετοκούνμπο, να αντιληφθεί το κακό που προκαλείται στην χώρα όταν ένας τόσο προβεβλημένος νέος στοχεύει στα χειρότερα αντανακλαστικά μας.

Το πρόβλημα σ’ αυτήν την δήλωση (πέραν του προφανούς) είναι πως ο αρθρογράφος θεωρεί ότι ο Τσουκαλάς είναι μειοψηφία. Θεωρώ πως το αντίθετο συμβαίνει. Το ζήτημα (που μπορώ εν μέρει να αποδεχθώ τον προβληματισμό του) είναι αν όντως η στόχευση στον παρουσιαστή θα προκαλέσει μεγαλύτερη τελικά ή μικρότερη ζημιά. Φοβάμαι πως δεν έχω εύκολη απάντηση, αλλά το σίγουρο είναι πως δεν μπορεί να είναι αποδεκτή απάντηση το «μην μιλάς».

Η πιο προφανής απάντηση για μένα θα ήταν πως, αν είχαμε μιλήσει ΕΜΕΙΣ, εσωτερικά, δεν θα χρειαζόταν ο Γιάννης να υπερασπιστεί δημόσια τον αδελφό του. Όχι «μην μιλάς» λοιπόν, αλλά «θα το φροντίσουμε εμείς»:

Αν δεν υπήρχαν μερικοί εμπνευσμένοι δημοσιογράφοι σε εκείνες τις δύσκολες στιγμές, η συνέντευξη του πατέρα του Κομνηνού και της μητέρας του Μυρογιάννη που είδα εχθές το βράδυ στην αξιοπρεπέστατη ΕΡΤ, δεν θα υπήρχαν. Η ζωές τους δεν θα είχαν καταγραφεί καν. Ο πόνος τους, τα ψέματα ή οι αθλιότητες που τους εκστόμισαν, δεν θα είχαν θέση σε μία ιστορική πραγματικότητα. Θα πέθαιναν σιωπηλοί, και έτσι η απάντηση του αστυνομικού «αχ, αυτά τα παιδιά, δεν ακούνε» στον πατέρα του Κομνηνού που μόλις έχει δει το νεκρό παιδί του, δεν θα είχε αποτυπωθεί στην μνήμη κανενός.

~

Αυτό, είναι όπως είπα, το προφανές. Υπάρχει, βέβαια, και το λογικό:

Προσωπικά δυσκολεύομαι να κατανοήσω πως κάποιος μπορεί να υποστηρίζει ότι είναι καλύτερο να έχεις τουλάχιστον 24 νεκρούς έξω και όχι μέσα στο Πολυτεχνείο.

Από την πρώτη στιγμή που είχα ωριμάσει αρκετά για να αντιμετωπίσω λογικά αυτήν την δήλωση, θεωρούσα ότι -ειδικά όταν έμαθα ότι ο (τότε ένθερμος χουντικός) οδηγός του τανκ δήλωσε ότι σταμάτησε λίγο πριν την πύλη για να δώσει χρόνο σ’ αυτούς που ήταν πίσω να φύγουν και να μην τους πατήσει- θα ήταν σαφώς πιο πιθανό να είχε νεκρούς μέσα, κατά την διάρκεια της επίθεσης, παρά να τους σκοτώνουν έξω – που σημαίνει εκτός από πρόδηλη εκδικητικότητα και μεγαλύτερες πιθανότητες να σκοτώσουν απλούς περαστικούς.

Στα δικά μου αυτιά πάντα η δήλωση «Δεν είχε νεκρούς ΣΤΟ πολυτεχνείο» αντίθετα από την αποτίμηση που επεδίωκε καταδίκαζε τελικά ακόμα περισσότερο την Χούντα, παρά την αθώωνε.

Τόσο καιρό νόμιζα ότι είναι λογικό, και ότι αυτό καταλάβαιναν όλοι. Αλλά, σκεφτόμενος πως το ότι πιστεύουμε ότι όλοι αντιλαμβάνονται το ίδιο τα πράγματα είναι μάλλον μία αφελής σκέψη, σκέφτηκα να γράψω ολόκληρο άρθρο, για να μοιραστώ τελικά αυτό το για μένα λογικό μαζί σας…