Ο ρεπόρτερ κουνάει το χέρι του. Το πλάνο έχει ήδη ανοίξει, μα ο ίδιος δεν το ξέρει, και η κίνησή του καταγράφεται. Οι συνεννοημένοι αγρότες, λίγο ξαφνιασμένοι, ρίχνουν τις καρδάρες – το γάλα χύνεται στα πόδια του ρεπόρτερ και του συνεντευξιαζόμενου.

Το θέαμα έγινε.

Αυτό το θέαμα, όντως, δεν έχει ημερομηνία. Όσοι έχουν την ευκαιρία να θέσουν τις θέσεις τους στο σπίτι κάθε τηλεθεατή, θα το εκμεταλλευτούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Τα συνθήματα, θα ειπωθούν εκείνη την ώρα, χάρη σε κάποιον που θα τους ειδοποιήσει ότι είναι «στον αέρα». Όλοι θα είναι μαζεμένοι πίσω – επιβάλλεται η συγκέντρωση να είναι μαζική. Το πάθος θα ξεχειλίσει – ακόμα και αν είναι παροδικό: πόσο κρατά ένα ρεπορτάζ; Ένα, δύο, πέντε λεπτά; Το μήνυμα πρέπει να περάσει στο γυαλί. Είτε είναι προεκλογικός λόγος, είτε είναι διαμαρτυρία, είτε από τα δεξιά, είτε από τα αριστερά, είτε εντός, είτε εκτός Ελλάδας, το θέαμα της ενημέρωσης είναι πράγματι το ίδιο παντού.

Τα λέει σήμερα και ο Δημήτρης Οικονόμου, στον ΣΚΑΙ.

Το πρόβλημα είναι ότι αυτή είναι η δημοσιογραφία που έχουμε, όχι αυτή που χρειαζόμαστε. Είναι η δημοσιογραφία που χρησιμοποιείται όχι για να περάσει απλώς την είδηση, μα την είδηση που πρέπει να περαστεί. Η δημοσιογραφία εργαλείο, που αποδέχεται, μαζί της και εμείς, ότι η ουσία είναι στο θέαμα, στις καλύτερες τηλεθεάσεις, στο πιο χοτ γεγονός.Ο βουλευτής που θα κάνει την περισσότερη φασαρία, που θα πει τα πιο απίστευτα πράγματα, θα φωνάξει πιο δυνατά ή θα τραβάει τα βλέμματα, θα γίνει περιζήτητος. Όποιος μεταδώσει πιο συμπυκνωμένα τον κόσμο στην προεκλογική εκστρατεία θα είναι ο αγαπημένος του πολιτικού.

Ξαφνικά, η δημοσιογραφία δεν εμφανίζει ψυχρά την αλήθεια – εμφανίζει μια εικονική αλήθεια. Μια φτιασιδωμένη αλήθεια. Σκηνοθετεί μια αλήθεια. Δεν την ξεγυμνώνει μπροστά στα μάτια μας, δεν την αμφισβητεί διαρκώς ως οφείλει- την ντύνει με τα πιο ενδιαφέροντα χρώματα.

Η αλήθεια γίνεται προϊόν.

Ως προϊόν όμως, η αλήθεια δεν είναι πια αλήθεια. Ένας χυμένος από αγανάκτηση κουβάς με γάλα, που πρέπει να εντυπωσιάσει στα 5′ αναλογούμενου χρόνου στο δελτίο ειδήσεων. Μία συγκέντρωση πολιτικού, που πρέπει να «ξεχειλώνει» στο κάδρο του σκηνοθέτη, ακόμα και αν πρόκειται για πενήντα άτομα. Η είδηση θα περάσει από πρίσμα, ο δολοφόνος θα γίνει «μανιακός» αν αυτό φέρει περισσότερη τηλεθέαση και κρατήσει το κοινό, ή μία είδηση αποσιωπηθεί τελείως αν αυτό βολέψει κάπως κάπου:

> Το ξέρατε πχ ότι έκαναν απεργία πείνας στην Ελλάδα το 2014 περίπου τέσσερις χιλιάδες άνθρωποι, μία από τις μεγαλύτερες στα χρονικά στην Ευρώπη; Όχι, γιατί δεν εμφανίστηκε ως είδηση ποτέ, σε κανένα δελτίο ειδήσεων των μεγαλύτερων ΜΜΕ.

> Το ξέρετε πχ ότι υπήρξε τρομοκρατικό χτύπημα στην Coca-Cola στην Ελλάδα το 2013; Ότι φιάλες της τις είχαν αναμίξει με οξύ, αναγκάζοντας την εταιρία σε πλήρη απόσυρση όλου του υλικού της; Όχι – παρά την ανακοίνωση και από την εταιρία και από την αστυνομία – γιατί δεν θεωρήθηκε αρκετά σημαντικό ώστε να πάρει τον χρόνο που της αναλογούσε ως είδηση. Δεν αναφέρεται ποτέ ούτε καν ιστορικά ως τρομοκρατική ενέργεια!

Αναφέρω μόλις δύο κραυγαλέα παραδείγματα – υπάρχουν δεκάδες, πολλά δεν τα ξέρω ούτε και εγώ. Θα απέκρυπτε ένας δημοσιογράφος τέτοιες ειδήσεις; Ποτέ, σε κανένα σημείο του κόσμου, κανείς αληθινός δημοσιογράφος που σέβεται την αλήθεια. Μα όταν η αλήθεια είναι προϊόν, μπορεί να γίνει ανταλλάξιμο. Μπορεί να χάσει την σημασία της, ή να διογκωθεί – ανάλογα με το τι ισχυροποιεί την αξία της ως προϊόν.

Όταν η αλήθεια φτιασιδώνεται, θετικά ή αρνητικά – δεν είναι πια αλήθεια. Όταν ο δημοσιογράφος ανέχεται την αλλαγή αυτή (πόσο μάλλον όταν ο ίδιος την επηρεάζει) δεν είναι πια δημοσιογράφος: Είναι σκηνοθέτης. Φτιάχνει μία ιστορία. Δεν την περιγράφει πια, την δημιουργεί, όπως νομίζει εκείνος.

Όταν συμφωνεί μαζί της, για παράδειγμα, αποκτά σημασία και αξίζει προβολής. Όταν διαφωνεί μαζί της, θα αναφερθεί τον ελάχιστο δυνατόν χρόνο. Το μάθαμε σχετικά πρόσφατα, και αρκετά βίαια αυτό.

Αυτή είναι η δημοσιογραφία που έχουμε, ναι, μα όχι αυτή που χρειαζόμαστε. Η δημοσιογραφία που χρειαζόμαστε, δεν διαχειρίζεται την είδηση, αναδεικνύει την αλήθεια – είτε της αρέσει, είτε όχι:

Δύο «ερασιτέχνες» πολίτες-δημοσιογράφοι του OmniaTV, όταν επέκειτο η μεταφορά των Ρομά στον καταυλισμό Πατέρας, άκουσαν τις ενστάσεις τους, πήγαν οι ίδιοι με το αυτοκίνητό τους, και κατέγραψαν ο,τι είδαν. Χωρίς φτιασιδώματα, μουσικές επενδύσεις για εφέ, ή φτιαχτά πλάνα υπο εντυπωσιακή γωνία. Αυτές οι σκηνές, που αποδείκνυαν τις καταγγελίες των Ρομά, δεν είχαν παιχτεί μέχρι τότε ποτέ, σε κανένα ρεπορτάζ. Όσα ανέφεραν ως τότε οι δημοσιογράφοι (και πολλοί και στην συνέχεια) ήταν αναπαραγωγές των κυβερνητικών δελτίων τύπου. Ουδείς είχε αναζητήσει την αλήθεια.

~

Και κάτι ακόμα, πριν κλείσω.

Ο δημοσιογράφος Δημήτρης Οικονόμου, ενοχλημένος από τις αντιδράσεις, αναφέρει για την σκηνοθεσία του χυμένου γάλακτος:

«Πρόκειται περί απίστευτης γελοιότητας ορισμένων ηλιθίων που δεν ξέρουν πως γίνεται η τηλεόραση και λένε ότι ο ΣΚΑΙ σκηνοθέτησε το χύσιμο του γάλατος. Έτσι γίνεται στην εικόνα! Ο αγρότης το χύνει το γάλα και κάνει τη δουλειά, για να το δεις εσύ. Εμείς, οι υπόλοιποι. Πως θα γίνει αλλιώς;»

Δεν είναι ότι δεν ξέρουμε πως γίνεται η τηλεόραση αγαπητέ κύριε Οικονόμου. Ξέρουμε καλά πως γίνεται η τηλεόραση. Απλώς μας ενοχλεί που γίνεται έτσι. Δεν θέλουμε να γίνεται έτσι. Για αυτό αντιδράμε – όχι γιατί δεν ξέρουμε:

Γιατί δεν θέλουμε την δημοσιογραφία που έχουμε. Δεν θέλουμε την δημοσιογραφία που θέλετε να μας δώσετε. Θέλουμε αυτήν που χρειαζόμαστε.

Και αν επιμείνουμε να την ζητάμε, όσο γελοίοι και ηλίθιοι να σου φαινόμαστε τώρα – θα την κερδίσουμε κιόλας.