Καθώς οι καιροί είναι δύσκολοι, και δεν θέλω να κρύβω την γνώμη μου, ας μοιραστώ μερικές σκέψεις για το επερχόμενο δημοψήφισμα.

(Όπως πάντα (είπαμε, δύσκολοι καιροί), την γνώμη μου παραθέτω μόνο – μπορεί κάλλιστα να είναι λάθος. Θαυμάσια να διαφωνείς, κανένα πρόβλημα δεν έχω, ούτε εχθρός μου είσαι, ούτε τίποτα. Θα χαρώ να ακούσω την άποψή σου, κάτω, στα σχόλια)

Όπως είχα πει και παλαιότερα, επι Παπανδρέου, συμφωνώ με τα δημοψηφίσματα ως αρχή. Πρέπει να γίνονται, σε κάθε δυνατή ευκαιρία, ήταν λάθος που δεν έγιναν στο παρελθόν (και το είχα επισημάνει παρότι δεν συμφωνούσα με την κυβέρνηση που το έκανε), είναι εξαιρετική ευκαιρία να γίνει τώρα.

Ναι, θεωρώ ότι όχι μόνο καλώς γίνονται δημοψηφίσματα, μα τώρα είναι η κατάλληλη ευκαιρία για να γίνει ένα.

Αν και ο οικονομική πλευρά της πολιτικής δεν είναι ο τομέας μου, η κυβέρνηση εκλέχθηκε (κατά την ταπεινή μου γνώμη) με την γραμμή «Όχι ευρώ πάση θυσία». Στις γραμμές του «ευρώ, πάση θυσία» βρέθηκαν η ΝΔ, το Ποτάμι, το ΠΑΣΟΚ, το Κίνημα, η Δημάρ, τα φιλελεύθερα κόμματα, κλπ. Στην γραμμή «Όχι ευρώ, όχι Ευρώπη» το ΚΚΕ, η Ανταρσύα, ο Σχέδιο Β, κλπ. (Οι Ανεξάρτητοι Έλληνες είχαν ταυτόσημη οικονομικά θέση με τον Σύριζα, αλλά κινούνταν σε πιο συντηρητικές γραμμές)

Δεν λέω ότι όλα τα κόμματα είναι ίδια: Λέω ότι οικονομική πολιτική σε σχέση με το ευρώ, τους διαχώρισε σε τρεις πολύ ξεκάθαρες για μένα ομάδες. Τους «ευρώ», τους «όχι ευρώ» και τους «ευρώ, αλλά».

Εγώ έτσι το κατάλαβα, δεν είναι απαραίτητο να είναι κοινή εντύπωση για όλους. Ναι; Συνεχίζω.

Στην εξάμηνη θητεία που ακολούθησε την νίκη του Σύριζα, με τις ανύπαρκτες γνώσεις μου περί οικονομικών, θεωρώ ότι διαπραγματεύτηκε όπως είχε πει ότι θα κάνει, όπως το περίμενα. Είχε κόκκινες γραμμές, κάποιες κράτησε, σε κάποιες έκανε πίσω. Οι «θεσμοί» διαμαρτύρονται για πολλά, για την αφέλειά του, για την προχειρότητά του, ότι δεν είχε προτάσεις. Δεν έχω ιδέα αν ισχύει, αν και το τελευταίο μοιάζει σωστό: έχω την αίσθηση ότι δεν πρότεινε αρκετά πράγματα από μόνος του στους θεσμούς, σχεδόν ήταν χωρίς πρόγραμμα. Αντιθέτως, περίμενε τις προτάσεις των θεσμών, μόνο και μόνο για να τις αντικρούσει – θυμίζοντας την αντιπολίτευση που έκανε τόσο καιρό 🙂

Ακόμα και έτσι, να ξεκαθαρίσω κάτι: Είμαι εναντίον των μνημονίων, για ηθικούς λόγους. Δεν θέλω να μου επιβάλλει μία ξένη διοίκηση πως θα ζήσω εγώ στην χώρα μου. Αντιλαμβάνομαι πλήρως την «λογική» ανάγνωση της κατάστασης: «για να σου δώσω τα λεφτά μου, πρέπει να βεβαιωθώ ότι δεν θα τα σκορπίσεις όπως έκανες μέχρι τώρα». Αντιλαμβάνομαι και τον αντίλογο: «Δεν θα μου πεις εσύ όμως με οικονομικό εκβιασμό πως θα ζήσω την ζωή μου». Αντιλαμβάνομαι ισότιμα και τις δύο θέσεις, αλλά επιμένω: Δεν θέλω άλλοι να μου επιβάλλουν πως θα ζήσω. Αν αυτό σημαίνει ότι θα κλείσουν την κάνουλα της χρηματοδότησης, θα είναι σκληρό, θα γκρινιάξω, θα το πολεμήσω με κάθε ποστ που θα γράψω – αλλά το προτιμώ από το να μου στέλνουν ένα email που λέει «απέλυσε τόσους για 5 δις ευρώ».

Όσο αρνητικός και να είμαι, όμως, αντιλαμβάνομαι ότι το τίμημα είναι σκληρό, και η καλύτερη λύση είναι το γκρί. Μνημόνιο ναι, λοιπόν – μα υπό σκληρή κρίση για το περιεχόμενό του. Άλλωστε, η παντιέρα μου δεν είναι ανάγκη να πάρει μαζί της όλους όσους το έχουν ανάγκη να επιβιώσουν, ή δεν παραβλέπω την πιθανότητα να είναι όντως καλό, (κάποιο ποσοστό του που έλεγε και ο Βαρουφάκης 🙂 ) και οι ενέργειές του είναι επωφελείς για την χώρα. Εκτός αυτού, είμαι φύση ευρωπαϊστής, και δεν επιθυμώ μία ρήξη, έστω και έτσι.

Άρα, συνοψίζω. Ναι στα δημοψηφίσματα, τώρα η καλύτερη ώρα για ένα, όχι στα μνημόνια, αλλά αντιλαμβάνομαι πλήρως ότι πρέπει να γίνουν. Συνεχίζω:

Γιατί είναι καλό ένα δημοψήφισμα τώρα;

Η κυβέρνηση κατέληξε σε ένα κείμενο, και διαμαρτυρήθηκε ότι της έδωσαν μετά ένα τελεσίγραφο. Έχοντας ψηφιστεί με κεντρική θέση «θα σκίσω τα μνημόνια από την πρώτη μέρα», ήταν πρακτικά αδύνατο να έρθει στην βουλή με ένα μνημόνιο προς ψήφιση – ειδικά αν δεν ήταν δικό της. Κατέφυγε λοιπόν στην ορθότερη θέση που μπορούσε, κατ’ εμε:

Ρωτά τους πολίτες.

«Αυτό μας έδωσαν οι θεσμοί. Πρέπει να το κάνουμε αποδεκτό, ή έχω την εξουσία από τον λαό να το αρνηθώ (όποιο πιθανό κόστος και αν έχει αυτό); Εγώ θέλω να το αρνηθώ, αλλά θέλω την εντολή σας για να το κάνω: Ναι, να το αποδεχθώ, ή όχι;»

Είναι η πιο τίμια θέση που έχω ακούσει από κυβέρνηση τα τελευταία χρόνια (όπως και αυτή του Παπανδρέου).

(κρατήστε την ψυχραιμία σας. Αυτή είναι η θέση μου, δεν είναι απαραίτητο να συμφωνείτε ούτε με την θέση, ούτε με την λογική πίσω της)

Αν το έκανε αποδεκτό χωρίς να μας ρωτήσει, το πιο πιθανό είναι πως οι βουλευτές που νιώθουν την ανάσα του όχι των ψηφοφόρων τους, να αντιδρούσαν στην ψήφισή του, θέτοντας θέμα δεδηλωμένης ουσιαστικά, καθώς το πρόγραμμά του ήταν «σκίσιμο των μνημονίων από την πρώτη ημέρα». Αν δεν το έκανε αποδεκτό, και οδηγείτο σε ρήξη, θα είχαμε το ίδιο από την αντίθετη κατεύθυνση, καθώς θα ήταν αντίθετος και με την μερίδα του κόσμου που τον ψήφισε για να παραμείνει στην Ευρώπη, καθώς και ΟΛΩΝ των υπολοίπων που, δια της ψήφου τους, ζήτησαν Ευρώπη από τα κόμματά τους.

Επώδυνα μέτρα, ή ρήξη και πιθανότητα Grexit;

Για οποιονδήποτε λόγο και αν το επέλεξε, πολιτικό, διπλωματικό, διαπραγματευτικό, θεωρώ ότι να ρωτήσει απ’ ευθείας τον λαό σε ένα τέτοιο ερώτημα, ήταν η πιο ενδεδειγμένη λύση.

Έχει τίμημα αυτό; Ναι, όσο και δεν καθίσταται σαφές, θεωρώ ότι η επικράτηση του Ναι πρέπει να οδηγήσει σε εκλογές άμεσα. Που θα οδηγήσει ένα πιθανό Όχι; Προσωπικά θεωρώ σε μία απολύτως ενισχυμένη παρουσία την επόμενη Δευτέρα σε μία Ευρώπη, με ενισχυμένη λαϊκή εντολή για το «όχι πάση θυσία». Θα σημάνει Grexit αυτό; Και οι δύο επιλογές μπορεί να σημάνουν Grexit: ένα σκληρό μνημόνιο στις στιγμές που ζει η Ελλάδα, χωρίς ελάφρυνση του χρέους δεν θα δώσει πάρα μόνο ελάχιστους μήνες παράταση στο μοιραίο, μα και προφανώς μία διάθεση ρήξης θα έχει σαφώς σοβαρές πιθανότητες Grexit, αν οι θεσμοί δεν κάνουν κάποια βήματα πίσω. Είναι συγκεχυμένη η ερώτηση; Για μένα όχι, μοιάζει απολύτως σαφής η ερώτηση του δημοψηφίσματος, αλλά σαφές και το μήνυμα που παίρνω πίσω από την ερώτηση. Έχουν κάνει αυτό που πρέπει; Όχι, για τον υπόλοιπο κόσμο η ερώτηση είναι σχεδόν εξαφανισμένη, δεν είναι προσβάσιμη σε όλους, δεν είναι απόλυτα σαφής σε όλους. Είναι τελείως λάθος η διαχείρισή της. Είναι μικρός ο χρόνος της μίας εβδομάδας; Είναι ελάχιστος, αλλά η πίεση στην Ελλάδα μόλις για μία εβδομάδα είναι καταστροφική, δεν θέλω να φανταστώ αν κρατούσε δύο εβδομάδες, ή έναν μήνα. Θα έπρεπε να γίνει κάτι άλλο; Ναι, θα έπρεπε να γίνει επί προτάσεως της κυβέρνησης, αλλά θα είχε επίσης πρόβλημα αν την Δευτέρα οι θεσμοί έλεγαν «όχι, δεν μας αρέσει», οπότε αντιλαμβάνομαι γιατί δεν επιλέχθηκε αυτή η λύση. Οι θεσμοί λένε ότι– …να σε διακόψω εδώ, οι θεσμοί λένε ο,τι θέλουν, είναι μέρος της διαπραγματευτικής τους τακτικής 🙂 Εσύ τι θα ψηφίσεις; Δεν ξέρω ακόμα.

Αλήθεια δεν ξέρω 🙂 Μπορεί να σας μοιάζει σαφές επειδή υπερασπίζομαι την τακτική της κυβέρνησης, αλλά στην πραγματικότητα την υπερασπίζομαι μέχρι την διενέργεια: ύστερα, σέβομαι απολύτως το ερώτημα, και δεν είμαι σε θέση να πω αν προτιμώ την σιγουριά της Ευρώπης, και την ελπίδα να αλλάζουμε τα (απαράδεκτα) κακώς κείμενά της από μέσα, βγαίνοντας με την βοήθεια των εταίρων μας στις αγορές κάποια στιγμή, ή προτιμώ να ενισχύσω μία διαπραγματευτική θέση στην μάχη με τους θεσμούς – ακόμα και με τον κίνδυνο ρήξης, γιατί την θεωρώ αυτονόητη ακόμα και μέσα στο ευρώ.

Σε κάθε περίπτωση, όποια θέση και να έχεις, αφού τις αντιλαμβάνομαι απόλυτα και τις δύο και μπορώ να τις υιοθετήσω, δεν είμαστε απέναντι. Έχεις μία ψήφο, το ίδιο και εγώ. Φοβάσαι, το ίδιο και γω. Αν τάσσεσαι υπέρ του Όχι, και βρεθούμε την Τρίτη στην δραχμή, θα το παλέψουμε μαζί να σηκωθούμε, με προτεραιότητα τους αδύναμους που θα πληγούν περισσότερο και ανεπανόρθωτα. Αν τάσσεσαι υπέρ του Ναι, και η επόμενη ημέρα φέρει Σαμαρά και σκληρά μνημόνια, είμαι βέβαιος ότι θα παλέψουμε δίπλα-δίπλα να διορθώσουμε τα κακώς κείμενα.

Δεν είμαστε εχθροί. Διαφέρουν οι απόψεις μας, μπορεί – αλλά δεν είμαστε εχθροί. Δεν θέλω το κακό σου, ο,τι και αν ψηφίσω, δεν θέλεις το κακό μου, ότι και αν ψηφίσεις – και το καταλαβαίνω. Δεν υπάρχουν «υποταγμένοι, δραχμολάγνοι, σταλίνες, γερμανοτσολιάδες» στην δική μου ατζέντα – κυρίως, επειδή και οι δύο λύσεις, έχουν αρνητικό πρόσημο για όλους μας, δεν θα έχει νικητές αυτή η ιστορία, ειδικά αν φαγωθούμε μεταξύ μας.

Είναι ένα Ναι και ένα Όχι: θα έχει σίγουρα χαμένους, θα έχει σίγουρα νικητές.

Αν είμαστε μαζί, σεβόμενοι την άποψη του άλλου, θα νικήσουμε όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα. Αν χωριστούμε, θα χάσουμε, όποιο και αν είναι.

Αυτό είναι το αληθινό δημοψήφισμα: Αν μπορούμε να κάνουμε ένα τόσο σοβαρό δημοψήφισμα, χωρίς να διαλυθούμε μεταξύ μας.

Και αυτό κερδίζεται μόνο με έναν τρόπο. Αν ψηφίσεις Ναι στον σεβασμό στην αντίθετη άποψη, Όχι στο μίσος μ’ αυτόν που διαφωνεί.

Αυτό είναι το αληθινό δημοψήφισμα.